توشه شبهای قدر
بسم الله الرحمن الرحیم
✔️توشه ی شبهای قدر
(مقدمات دعا)
در مورد آداب و ادعیه ی مربوط به شبهای بزرگی که در پیش داریم زیاد گفته و نوشته شده است، روایات مربوطه هم در دسترس همگان قرار دارد. اما با توجه به این که دعا و توسل جایگاه مهمی در این شبها دارد، خوبست مروری بر نکات مهم استجابت دعا داشته باشیم، چه این که تقدیر ابدی ما وابسته به همین شبهاست و چه بسا یک دعای خوب و با شرایط، بتواند سعادت دنیا و آخرت ما را تغییر دهد.در این مختصر تلاش شده از کتب و روایات معتبر، اصول و قواعد مهم دعا نقل شود.
✅مهمترین نکته در مورد دعا، حالت نفسانی و قلبی فرد است. اگر خدای نکرده در راهی غیر از راه مورد رضایت خداوند قدم برداشته و دینمان از بابی غیر ابواب الله گرفته شده باشد، نباید انتظار استجابت دعا داشته باشیم:
⬅️قضیه فردی که چهل شب عبادت کرد و دعایش مستجاب نشد و به حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام شکایت کرد.خداوند به او وحی فرمود:
«یا عیسى، إن عبدی أتانی من غیر الباب الذی أوتى منه، إنه دعانی و فی قلبه شک منک، فلو دعانی حتى ینقطع عنقه، و تنتثر أنامله، ما استجبت له».
«ای عیسی! این فرد به نزد من آمده از غیر دری که باید از آن به من رسیده شود، او مرا می خواند در حالیکه در قلبش نسبت به تو شکّیست، اگر با این حالت آن قدر مرا بخواند که گردنش بریده و انگشتانش پراکنده شود استجابت نخواهم کرد».
⬅️در روایت دیگری به فردی از بنی اسرائیل اشاره شده که سه سال برای فرزند دار شدن دعا می کرد، اما به علّت آلودگی قلب و نیّت نادرست و بدزبانی مستجاب نمیشد:
فأتاه آت فی منامه فقال: إنک تدعو الله عز و جل منذ ثلاث سنین بلسان بذیء و قلب عات غیر تقی و نیة غیر صادقة فأقلع عن بذائک و لیتق الله قلبک و لتحسن نیتک. قال: ففعل الرجل ذلک ثم دعا الله فولد له غلام.(کافی 2/325)
✅نکته ی مهم دیگر، حقوق مردمان و مؤمنین است که دائره ی وسیعی دارد.
حدیث قدسی:إنی غیر مستجیب لأحد منکم دعوة و لأحد من خلقی قبله مظلمة (الخصال 337)
اگر یکی از بندگانم ستمی از دیگران به گردنش باشد، دعایش را مستجاب نخواهم کرد
▪️ پرداخت حقوق مالی شاید از دیگر حقوق مهم راحتتر باشد، اما اگر خدای نکرده مؤمنی را آزار داده، پشت سر او سخن گفته یا به او اهانت کرده باشیم، معلوم نیست راه خلاصی چگونه است، به خصوص اگر شرایط حلالیت طلبیدن هم نباشد..
در عین حال ادعیه ای وارد شده که متضمّن درخواست راضی کردن حق داران توسط خداوندست و ان شاء الله مؤثر خواهد بود.برای نمونه دعای 38 و 39 صحیفه سجادیه؛ و نیز در برخی روایات بیان شده:
من ظلم أحدا ففاته فلیستغفر الله له فإنه کفارة له.
هر کس به فردی ظلم کرد و سپس نتوانست حقّ مظلوم را ادا کند، پس برایش استغفار کند که این کفّار اش خواهد بود.
✅حالت تسلیم و رضا، از کلیدی ترین شرایط استجابت دعاست.اگر فرد به گونه ای باشد که واقعا از صمیم قلب به هر آنچه تقدیرش شود، و هرگونه که خداوند به دعایش پاسخ دهد راضی باشد، چنین ضمانتی در مورد او رسیده است:
عن الحسن بن علی علیهما السلام: أنا الضامن لمن لم یهجس فی قلبه إلا الرضا أن یدعو الله فیستجاب له.
امام حسن مجتبی علیه السلام: من برای کسی که در دلش جز رضا نقش نبندد، ضامن هستم که چون خداوند را بخواند دعایش مستجاب شود.
✔️زمان و مکان دعا
✅پس از اطمینان از مقدمات،زمان استجابت دعا را انتخاب کند.با توجه به روایات متعدد یک سوم آخر شب تا طلوع فجر، مورد توجه خاصّ الهی به بندگان است (در این شبها:حدود نود دقیقه قبل از اذان صبح تا اذان). البته در روایت دیگری ما بین نیمه شب تا یک سوم آخر شب (حدودا ازساعت 12:20 الی 1:50) ساعت استجابت دعا ذکر شده است.
✅همچنین مکان دعا در صورت توفیق همجواری بقاع مشرفه اهل بیت علیهم السلام طبعا امتیاز خاص خود را دارد:
عن علیّ بن محمد الهادی علیهما السلام قال: من کانت له إلى الله حاجة فلیزر قبر جدی الرضا ع بطوس و هو على غسل و لیصل عند رأسه رکعتین و لیسأل الله حاجته فی قنوته فإنه یستجیب له ما لم یسأل فی مأثم أو قطیعة رحم و إن موضع قبره لبقعة من بقاع الجنة لا یزورها مؤمن إلا أعتقه الله من النار و أحله إلى دار القرار.(عیون اخبار الرضا علیه السلام2/262)
امام هادی علیه السلام: هر کس بسوى خداوند حاجتى دارد پس بطوس بزیارت جدم على بن موسى الرضا علیهما السلام رود، و با غسل و طهارت باشد و بالاى سر آن حضرت دو رکعت نماز گزارد، آنگاه در قنوت نماز از خداوند متعال حاجت خویش را طلب کند، خدا حاجتش را در صورتى که گناه یا قطع رحم نباشد برخواهد آورد، و بدرستى که محل قبر آن حضرت یکى از بقعه های بهشت است..
در غیر این صورت، از برخی روایات استفاده می شود دعا در زیر آسمان و موضع خلوت امتیاز خاصّی دارد.
✔️شروع در دعا
✅پیش از دعا صدقه ای دهد.
✅ با طهارت، به خصوص غسل باشد؛ لباس پاکیزه بپوشد و حداقل دو رکعت نماز گذارد.بهتر این است که اگر می تواند دعای خود را در سجده ی دوم آخرین رکعت از خداوند طلب کند.
✅لازمست دقت داشته باشد که با تمام وجود متوجّه خدا بوده و قلب و فکرش در سمت و سوی دیگر نباشد:
عن أبی عبد الله علیه السلام: إن الله عز و جل لا یستجیب دعاء بظهر قلب ساه، فإذا دعوت فأقبل بقلبک ثم استیقن بالإجابة.
در نتیجه هر گونه مشغولیت ذهنی مضرّ به این حالتست.حداقل این دو سه شب اگر نمی توانیم کلا گوشی را خاموش کنیم، اتصال اینترنتش را قطع کنیم!
✅ابتدا خداوند تعالی را حمد و ثنا و تمجید کند، نعمتهای بی شمارش را یاد نموده و او را به اسامی جلال و جمالش بخواند.در این خصوص الفاظ خاصی لازم نیست و چه بسا اگر عربی نمی داند، به زبان مادری و همان گونه که فطرتش اقتضا می کند، بهتر باشد. اما الفاظ صادر از معصومین علیهم السلام لطف بیشتری دارد:
«یا أجود من أعطى و یا خیر من سئل یا أرحم من استرحم یا أحد یا صمد یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا أحد یا من لم یتخذ صاحبة و لا ولدا یا من یفعل ما یشاء و یحکم ما یرید و یقضی ما أحب یا من یحول بین المرء و قلبه یا من هو بالمنظر الأعلى یا من لیس کمثله شیء یا سمیع یا بصیر ...» و بدین ترتیب دیگر نامهای خداوند را نام برد.
نیز طبق روایتی اگر بنده ای ده بار (یا الله) بگوید، خداوند پاسخش دهد: (لبیک عبدی! ما حاجتک؟)، در مورد تکرار (یا ربّ) تا قطع شدن نفس، نیز چنین نقل شده است.
✅سپس بر پیامبر خاتم الانبیاء و اهل بیت گرامیش(صلوات الله علیهم اجمعین) صلوات بفرستد و خداوند را به حقّ آنان قسم دهد.همچنین پس از اتمام دعا مجدّد بر ایشان (علیهم السلام) صلوات فرستد که طبق روایتی، خداوند اکرم از این است که اول و آخر دعایی را بدون میانه اش مستجاب کند.
✅آنگاه یاد گناهان و کوتاهی هایش افتاده و در صورت امکان یکایک را نام برده و از تمام آن ها استغفار کند.
✅پس از رعایت این آداب ان شاء الله دعایش به اجابت نزدیک خواهد بود.هنگام دعا، حاجتش را با حالت تضرّع و چندین بار طلب کند:
عن أبی جعفر علیه السلام: و الله لا یلح عبد مؤمن على الله عز و جل فی حاجته إلا قضاها له.(کافی 2/475)
به خدا سوگند هیچ بنده ی مؤمنی بر دعایش پافشاری نمی کند، مگر این که خداوند آن را اجابت کند.
در روایتی توصیه به چهل بار تکرار حاجت شده است.(الکافی ج ۲، ص ۴۸۷)
🔶حال گر قرار است پس از مدتها چند شبی را با خدای خود خلوت کنیم، بر این همّت بورزیم که عمده دعایمان را به اولین شخصیت جهان آفرینش اختصاص دهیم...
به غریب تنهایی که صبح تا به شام در غم و ناله به سر می برد...
محبوسی که نزدیک هزار و دویست سال از زندانی بودنش می گذرد، اما دریغ از یاوری شیعیانش، که هر چه در دنیا و آخرت دارند به برکت اوست اما فراموشش کرده اند...
به خصوص که این شبها، مُهر و امضای تقدیرات به دست مبارک ایشان است و باید خیلی بیشتر از همیشه دست به دامنش بود.
از خداوند بخواهیم دل شیعیان را به سمت او حرکت دهد و امور تمام مؤمنین را اصلاح کند، که طبق روایت، دعا برای برادران ایمانی موجب دعای مضاعف فرشتگان برای خود شخص خواهد شد.صلوات الله علیه و عجّل فرجه و جعلنا من شیعته و أنصاره